Αξίωση διατροφής μεταξύ συζύγων μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης

Ένα σημαντικό θέμα που απασχολεί τους συζύγους, όταν ο γάμος τους δεν εξελίσσεται ομαλά, είναι αυτό της διεκδίκησης διατροφής, προκειμένου να μπορέσουν να συντηρηθούν, αν χωρίσουν οι δρόμοι τους. Στο άρθρο αυτό δεν θα ασχοληθώ με την αξίωση διατροφής για τα τέκνα, αλλά μόνο ως προς τους συζύγους. Άλλωστε, δεν είναι απίθανη η περίπτωση να μην υπάρχουν τέκνα.

Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1389, 1390, 1391 και 1493 ΑΚ συνάγεται ότι οι σύζυγοι έχουν υποχρέωση να συνεισφέρουν από κοινού, ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, για την αντιμετώπιση των αναγκών της οικογένειας. Στην υποχρέωση αυτή, το μέτρο της οποίας προσδιορίζεται ανάλογα με τις συνθήκες της οικογενειακής ζωής, περιλαμβάνονται ειδικότερα, η αμοιβαία υποχρέωση των συζύγων για διατροφή τους, η κοινή υποχρέωση αυτών για τη διατροφή των τέκνων τους και γενικά η υποχρέωση για συμβολή στη λειτουργία του κοινού οίκου. Η συνεισφορά αυτή των συζύγων γίνεται με την προσωπική τους εργασία, τα εισοδήματα και την περιουσία τους, έστω και απρόσοδης (ΟλΑΠ 9/1991 ΕλλΔνη 33.1429, ΑΠ 272/2004 ΝοΒ 2005.275). Όταν διακοπεί η έγγαμη συμβίωση, οπότε δεν υπάρχει «κοινός οίκος» και «οικογενειακές ανάγκες», παύει μεν η υποχρέωση συνεισφοράς, διότι δεν είναι νοητή, αλλά ο σύζυγος που διέκοψε την έγγαμη συμβίωση από εύλογη αιτία ή εγκαταλείφθηκε από τον άλλο, δικαιούται να απαιτήσει από τον άλλο σύζυγο διατροφή σε χρήμα, προκαταβαλλομένη κάθε μήνα με τις ίδιες προϋποθέσεις που δικαιούταν κατά τη διάρκεια της συμβίωσης, με τη διαφορά ότι, ενώ όταν υπάρχει συμβίωση οι υποχρεώσεις συνεισφοράς δεν συμψηφίζονται αλλά εκπληρώνονται αθροιστικά, όταν διακοπεί η συμβίωση χωρεί ένα είδος συμψηφισμού των αμοιβαίων υποχρεώσεων για διατροφή, με την έννοια ότι δικαιούχος τελικά είναι μόνο ο σύζυγος, ο οποίος, υπό τους όρους της έγγαμης συμβίωσης, οφείλει τη μικρότερη συνεισφορά και στον οποίο, εφόσον διέκοψε την έγγαμη συμβίωση για εύλογη αιτία ή εγκαταλείφθηκε από τον άλλο σύζυγο, οφείλεται ως διατροφή σε χρήμα η διαφορά μεταξύ της μεγαλύτερης συνεισφοράς του άλλου και της δικής του μικρότερης συνεισφοράς (ΟλΑΠ 9/1991 ό.π, ΑΠ 1723/2003 ΕλλΔνη 45.840). Η διατροφή δηλαδή του δικαιούχου προσδιορίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες του, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί υπό καθεστώς έγγαμης συμβίωσης, συνεκτιμωμένων όμως και των νέων αναγκών που προέκυψαν, με λήψη υπόψη των οικονομικών δυνάμεων - υπόχρεου από τη χωριστή διαβίωση και με συσχετισμό των εκατέρωθεν οφειλομένων συμβολών στην αντιμετώπιση των διαφορετικών αναγκών του ενός από τον άλλον (ΑΠ 528/2018, ΕφΑθ 443/2019 ΤΝΠ Νόμος). Για να γεννηθεί υποχρέωση διατροφής μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης κατά το άρθρο 1391 ΑΚ, αντιθέτως με ό,τι συμβαίνει με τη διατροφή μετά το διαζύγιο ή με τη διατροφή μεταξύ συγγενών, όπου ο νομοθέτης απαιτεί ρητώς ως προϋπόθεση (ΑΚ 1442, 1486) την αδυναμία αυτοδιατροφής (απορία) του δικαιούχου, δεν χρειάζεται ο δικαιούχος σύζυγος να είναι άπορος, αλλά απλώς να είναι οικονομικά ασθενέστερος από τον υπόχρεο. Περαιτέρω, εύλογη αιτία για τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης θεωρείται, μεταξύ άλλων, κάθε γεγονός ανεξάρτητα από υπαιτιότητα του υπόχρεου συζύγου, το οποίο όμως αντικειμενικά δικαιολογεί τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης (ΑΠ 804/1994 ΕλλΔνη 37.98, ΕφΠειρ 570/2014 ΤΝΠ Νόμος), ενώ ο τρόπος με τον οποίο επέρχεται η διάσπαση (εγκατάλειψη ή αποπομπή) δεν ενδιαφέρει. Έτσι η εύλογη αιτία μπορεί να οφείλεται σε υπαιτιότητα του ενός από τους συζύγους ή και των δύο (ΕφΠειρ 61/2017, ΕφΠειρ 12/2015 ΤΝΠ Νόμος). Περαιτέρω, η αξίωση διατροφής λόγω διακοπής της έγγαμης συμβίωσης παύει για τον δικαιούχο σύζυγο αφότου λυθεί αμετακλήτως ο μεταξύ αυτού και του υπόχρεου γάμος. Η μετά την αμετάκλητη λύση του γάμου αξίωση του συζύγου προς διατροφή από τον άλλο, σύμφωνα με το άρθρο 1442 ΑΚ, συνιστά νέα διαφορετική αξίωση, η ικανοποίηση της οποίας απαιτεί την άσκηση άλλης νέας αγωγής, διότι οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες παρέχεται διατροφή μετά το διαζύγιο, αποσυνδέονται από το θέμα της υπαιτιότητας και γεννάται, όταν δικαιολογείται από κοινωνικούς λόγους, όταν ο άλλος αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες διατροφής του από τα εισοδήματα, την εργασία και την περιουσία του, ώστε να μη μείνει αβοήθητος (ΑΠ 1473/1990 ΕλλΔνη 33.129, ΕφΑΘ 2209/02 ΕλλΔνη 43.1452, ΕφΠατρ 687/2003 ΑχΝομ 2004.167).

Τα ζητήματα διατροφής είναι πραγματικά σύνθετα και απαιτούν λεπτούς νομικούς χειρισμούς, προκειμένου να επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μεταξύ των νομολογιακών αναφορών που παρατίθενται παραπάνω, υπάρχουν πολλά ιδιαίτερα θέματα που πρέπει να λάβει υπόψη του ο νομικός, αφού κάθε υπόθεση έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες. Υπάρχει και η δυνατότητα επιδίωξης καταβολής διατροφής άμεσα, με τη διαδικασία των Ασφαλιστικών Μέτρων και της προσωρινής διαταγής και πολλά άλλα. Το δικηγορικό μου γραφείο έχει χειριστεί πολλές σχετικές υποθέσεις και είναι σε θέση να σας υποστηρίξει επιτυχώς σε κάθε είδους υποθέσεις διατροφής, πάντοτε με αίσθημα ευθύνης και αντικειμενικά λογικό κόστος.